Upala disajnih puteva kod dece

U našoj populaciji dece od 0 do 6 godina, od svih registrovanih poseta pedijatru oko 60 posto čine bolesti disajnih organa, od čega oko 90 posto čine akutne respiratorne infekcije (ARI).

Razlozi njihove učestalosti kod mališana leže u prvom redu u karakteristikama organizma deteta, dobi, uzročnicima, a epidemiološka situacija zavisi i od socio-ekonomskim uslova, navika, pušenju, imunizaciji, boravku deteta u jaslicama i vrtiću, o sezoni i mnogim drugim činiocima. Lako se i brzo šire, a put prenošenja infekcije gotovo je uvek kapljični, od zaraženih osoba s izraženim znakovima bolesti, ali i onih koji su još bez simptoma. Smatra se da svako dete oboli od infekcije disajnih puteva s lakšom ili težom kliničkom slikom prosečno pet do šest puta godišnje, još i više deca smeštena u jaslicama i vrtićima, posebno ona do tri godine.

Poznata je činjenica da mala deca, naročito odojčad, znatno češće obolevaju od ARI nego starija deca. Razlozi su višestruki. U prvom redu postoje anatomski i fiziološki činioci koji su povezani s rastom i razvojem disajnog sistema. Osim toga, dokazano je da su infekcije, ali i uopšte bolesti pluća, učestalije delom zbog fiziološki manjih odbrambenih sposobnosti, a delom zbog dodatnih uticaja okoline (spoljne ili unutrašnje onečišćenje vazduha). Poznata je činjenica da se razvoj pluća i disajnih puteva, započet još u intrauterinom razdoblju, nastavlja i kasnije te završava od sedme godine do početka puberteta. U tom se razdoblju dovršava rast svih plućnih struktura pa se uz jasne funkcionalne promene za vreme infekcija dodatno pojačavaju svi negativni uticaji tokom nastalih upalnih promena.

Odbrambeni mehanizam pluća u prvom redu čini tzv. mukocilijarna aktivnost. Naime, delovanjem sluzi na epitelu sluznice disajnih puteva i pokretanjem epitela teraju se sluz i udahnute strane čestice iz donjih u gornje disajne puteve, što potpomaže refleks kašlja kojim se preobilni sekret mobiliše „napolje“. Na funkcionalnu aktivnost deluju mnogi činioci (genetski, fizički, hemijski, mikrobiološki). Tako poremećaji ove aktivnosti mogu nastati tokom određenih virusnih bolesti zbog oštećenja trepetljikavog epitela sluznice disajnih puteva. Promene svojstava sluznog prekrivača i oštećenje epitela mogu nastati pri upotrebi nekih lekova, ali još više pri udisanju nekih štetnih materija (npr. duvanski dim – pasivno pušenje!).

Mehanička filtracija vazduha omogućuje da se disajnih putevi oslobode udahnutih čestica delom još u nosu. Međutim, ako sitne čestice (manje od 3 µm) dopru sve do alveola, mogu se i tada jednim delom odstraniti pri izdisanju. Svemu tome pomaže i refleks kašlja. Ako više činioca deluju udruženo, nastaju teže promene, što se posebno vidi pri onečišćenju vazduha uz infekcije.

U zaključku se može reći da su infekcije disajnih puteva i pluća kod odojčadi i male dece vrlo česte zbog anatomskih i funkcionalnih posebnosti, nezrelosti odbrambenih mehanizama, kao i brojnih dodatnih štetnih činioca okoline.